سکته قلبی یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های قلبی است که هر سال جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به‌طور ناگهانی و برای مدت طولانی قطع می‌شود. آگاهی از علائم سکته قلبی، عوامل خطر و راه‌های پیشگیری می‌تواند جان افراد زیادی را نجات دهد.
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی، همچنان تأخیر در تشخیص و درمان به موقع این عارضه، یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی است. در این مطلب، به‌صورت کامل و جامع به بررسی سکته قلبی، علائم آن، دلایل وقوع، راهکارهای پیشگیری و روش‌های درمانی خواهیم پرداخت. همچنین با خدمات کلینیک جریان، بهترین کلینیک درد در این زمینه آشنا خواهید شد.
سکته قلبی چیست؟
سکته قلبی، که در اصطلاح پزشکی با عنوان «انفارکتوس میوکارد» شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از شریان‌های کرونر که مسئول تأمین خون عضله قلب هستند، مسدود شود. این انسداد معمولاً به‌دلیل تجمع پلاک‌های چربی، کلسترول و سایر مواد در دیواره رگ‌ها رخ می‌دهد. در نتیجه، بخشی از قلب از دریافت اکسیژن و مواد غذایی محروم شده و در صورت تأخیر در درمان، آسیب جدی و غیرقابل بازگشت می‌بیند.
سکته قلبی با ایست قلبی تفاوت دارد. در سکته قلبی، قلب معمولاً هنوز می‌تپد، اما بخشی از آن آسیب می‌بیند؛ در حالی‌که در ایست قلبی، ضربان قلب به‌طور کامل متوقف می‌شود و فرد به سرعت بی‌هوش می‌شود.
علائم سکته قلبی
شناسایی سریع علائم سکته قلبی می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. از جمله رایج‌ترین نشانه‌های این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد یا فشار در قفسه سینه: یکی از شایع‌ترین علائم است. این درد ممکن است به شکل احساس سنگینی، سوزش یا فشار شدید باشد که بیش از چند دقیقه ادامه دارد یا متناوباً تکرار می‌شود.
- درد در قسمت‌های دیگر بدن: درد ممکن است به بازوی چپ، شانه، گردن، فک یا حتی پشت گسترش یابد.
- تنگی نفس: حتی بدون وجود درد در قفسه سینه نیز ممکن است فرد دچار نفس‌تنگی شود.
- تعریق سرد، حالت تهوع یا استفراغ: این علائم نیز ممکن است هم‌زمان یا جداگانه ظاهر شوند.
- احساس اضطراب، سرگیجه یا سبکی سر
نکته مهم این است که همه افراد تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند. به‌ویژه در زنان، افراد مسن و بیماران دیابتی، ممکن است علائم سکته قلبی کمتر مشخص و حتی بدون درد قفسه سینه باشد. بنابراین توجه به علائم غیرمعمول هم اهمیت زیادی دارد.
عوامل خطر بروز سکته قلبی
سکته قلبی معمولاً در نتیجه مجموعه‌ای از عوامل به وجود می‌آید. آشنایی با این عوامل می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری داشته باشد:
１. بیماری‌های زمینه‌ای
- فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است که باعث آسیب به دیواره رگ‌ها و افزایش احتمال تشکیل پلاک می‌شود.
- دیابت موجب تخریب عروق خونی و افزایش خطر لخته شدن خون می‌شود.
- کلسترول بد (LDL) با تجمع در دیواره رگ‌ها منجر به تصلب شرایین و انسداد می‌شود.
２. سبک زندگی ناسالم
- نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار عروق خونی را تنگ و آسیب‌پذیر می‌کنند.
- کم‌تحرکی و اضافه‌وزن با افزایش خطر ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و افزایش چربی خون، زمینه بروز سکته قلبی را فراهم می‌کنند.
- مصرف زیاد چربی‌های اشباع، قند و نمک با افزایش سطح کلسترول و فشار خون همراه است.
３. عوامل ژنتیکی و ارثی
اگر یکی از اعضای خانواده درجه یک (مانند والدین یا خواهر و برادر) در سن پایین دچار سکته قلبی شده باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده نیز بیشتر است.
４. استرس و اضطراب مزمن
استرس بیش از حد می‌تواند باعث افزایش فشار خون و رفتارهای ناسالم مانند پرخوری، سیگار کشیدن و کم‌تحرکی شود.
بیشتر بخوانید: آیا سکته قلبی باعث مرگ می شود؟
اقدامات اولیه در صورت بروز سکته قلبی
تشخیص و اقدام سریع در دقایق اول بروز سکته قلبی، مهم‌ترین عامل در کاهش آسیب به قلب و افزایش احتمال بقا است. اگر فردی دچار علائم سکته قلبی شد:
- به سرعت با اورژانس تماس بگیرید (115)
- بیمار را به حالت نشسته یا درازکش قرار دهید و از انجام فعالیت جلوگیری کنید.
- آسپیرین (در صورت توصیه پزشک)
جویدن یک قرص آسپیرین (با دوز مناسب) می‌تواند به کاهش لخته شدن خون کمک کند. البته این کار فقط در صورتی مجاز است که بیمار به آسپیرین حساسیت نداشته باشد. - انجام CPR در صورت ایست قلبی
اگر بیمار بی‌هوش شد و تنفس نداشت، عملیات احیای قلبی ریوی (CPR) را آغاز کنید تا رسیدن اورژانس.
روش‌های تشخیص سکته قلبی
پس از مراجعه فرد مشکوک به سکته قلبی به مرکز درمانی، پزشکان بلافاصله مجموعه‌ای از اقدامات تشخیصی را انجام می‌دهند تا شدت آسیب مشخص شود و درمان مناسب آغاز گردد. مهم‌ترین روش‌های تشخیصی عبارت‌اند از:
نوار قلب (الکتروکاردیوگرام – ECG)
این تست یکی از سریع‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای تشخیص سکته قلبی است. نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب را ثبت کرده و هرگونه ناهنجاری در آن را نشان می‌دهد.
آزمایش خون
در صورت آسیب به عضله قلب، برخی آنزیم‌ها مانند تروپونین در خون آزاد می‌شوند. اندازه‌گیری سطح این آنزیم‌ها می‌تواند وقوع سکته را تأیید کند.
اکوکاردیوگرافی
از طریق امواج فراصوت، تصویر دقیقی از عملکرد قلب تهیه می‌شود. این روش کمک می‌کند نواحی آسیب‌دیده عضله قلب تشخیص داده شود.
آنژیوگرافی کرونر
در این روش رنگ خاصی به شریان‌های کرونر تزریق می‌شود و از طریق تصویربرداری اشعه ایکس، میزان انسداد رگ‌ها بررسی می‌شود. این آزمایش معمولاً در صورتی انجام می‌شود که نیاز به مداخله درمانی (مثل آنژیوپلاستی) وجود داشته باشد.
روش‌های درمان سکته قلبی
درمان سکته قلبی باید فوراً آغاز شود تا از آسیب دائمی به قلب جلوگیری گردد. روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
درمان دارویی
- داروهای حل‌کننده لخته خون (ترومبولیتیک)
- آسپیرین و سایر داروهای ضدانعقاد
- داروهای کاهش‌دهنده فشار خون یا ضربان قلب (بتابلوکرها)
- داروهای کاهش کلسترول (استاتین‌ها)
آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری
در این روش، یک بالون کوچک به داخل شریان مسدود شده هدایت شده و باز می‌شود تا مسیر خون باز گردد. معمولاً پس از آن، یک فنر فلزی به نام استنت در محل قرار داده می‌شود تا رگ باز بماند.
در ویدیو زیر، مسیر استنت‌گذاری قلب در کلینیک جریان را می‌توانید مشاهده کنید.
مسیر استنت گذاری قلب
جراحی بای‌پس قلب
در موارد شدیدتر، جراحی بای‌پس انجام می‌شود که طی آن یک مسیر جدید برای عبور خون از اطراف ناحیه مسدود شده ایجاد می‌شود.
مراقبت‌های پس از سکته قلبی
دوره بهبودی پس از سکته قلبی بسیار حساس است. فرد نیاز به مراقبت مداوم، تغییر سبک زندگی و پایبندی به درمان‌های دارویی دارد. نکات مهم مراقبتی به شرح زیر است:
- استفاده منظم از داروها طبق تجویز پزشک
- کنترل فشار خون، دیابت و کلسترول
- ترک سیگار
- انجام تمرینات ورزشی سبک تحت نظر پزشک
- حضور در جلسات توانبخشی قلبی
- مدیریت استرس و خواب کافی
راه‌های پیشگیری از سکته قلبی
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با رعایت چند اصل ساده می‌توان خطر بروز سکته قلبی را تا حد زیادی کاهش داد:
- مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، چربی‌های مفید و کاهش نمک و قند.
- حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز، ۵ روز در هفته.
- کنترل وزن و کاهش چربی شکمی
- ترک دخانیات و الکل
- مدیریت استرس با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا مشاوره روان‌شناختی
- چکاپ منظم سلامت قلب، به‌ویژه در افراد پرخطر
سکته قلبی در خواب یا بدون علائم
یکی از خطرناک‌ترین انواع سکته قلبی، سکته‌ای است که در خواب یا بدون علائم واضح اتفاق می‌افتد. این نوع سکته ممکن است بدون درد قفسه سینه باشد و تنها نشانه آن خستگی، اختلال خواب یا حالت تهوع خفیف باشد. افراد دیابتی و زنان بیشتر در معرض چنین سکته‌هایی هستند. چکاپ منظم قلب و بررسی علائم خفیف توسط پزشک می‌تواند در شناسایی زودهنگام این موارد مؤثر باشد.
خدمات کلینیک جریان در حوزه سلامت قلب
کلینیک جریان به‌عنوان یکی از مراکز تخصصی در حوزه بیماری‌های قلبی، خدمات جامعی را برای پیشگیری، تشخیص و درمان سکته قلبی ارائه می‌دهد:
- ویزیت تخصصی توسط متخصص قلب و عروق
- انجام نوار قلب، اکو و تست‌های تشخیصی پیشرفته
- مشاوره تغذیه و اصلاح سبک زندگی برای بیماران پرخطر
- برنامه‌های توانبخشی قلبی و روان‌درمانی برای بیماران پس از سکته
- ارائه خدمات اورژانسی و پاسخ‌گویی سریع در مواقع بحرانی
برای بهره‌مندی از این خدمات می‌توانید با کلینیک تماس بگیرید.
سوالات متداول در مورد سکته قلبی
بله، گرچه احتمال آن در سنین بالا بیشتر است، اما عوامل مانند چاقی، دیابت، استرس و مصرف مواد مخدر می‌توانند جوانان را نیز درگیر کنند.
در سکته قلبی، جریان خون به عضله قلب قطع می‌شود، اما در ایست قلبی، قلب به‌طور کامل از تپش می‌افتد و نیاز به احیای فوری دارد.
بله، با اصلاح سبک زندگی، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و ترک عادات ناسالم می‌توان از بسیاری از موارد سکته قلبی پیشگیری کرد.
بسته به شدت سکته و درمان انجام‌شده، معمولاً بین چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. مشارکت در برنامه‌های توانبخشی قلبی نقش مهمی در بهبود سریع‌تر دارد.