توهم بعد از سکته مغزی یکی از عوارض شایع و پیچیده است که می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. سکته مغزی، که ناشی از اختلال در جریان خون‌رسانی به مغز است، ممکن است به آسیب‌های گسترده در نواحی مختلف مغز منجر شود.
این آسیب‌ها بسته به منطقه‌ی آسیب‌دیده می‌توانند علائم مختلفی از جمله ضعف عضلانی، اختلال در گفتار، کاهش حافظه و حتی اختلالات روانی مانند توهم ایجاد کنند. توهمات می‌توانند به شکل دیداری، شنیداری، لمسی، بویایی یا حتی چشایی ظاهر شوند و فرد را دچار ادراکات نادرست از واقعیت کنند.
به دلیل تأثیر عمیقی که این توهمات بر زندگی بیمار و خانواده او دارند، درک علل، تشخیص و درمان آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، به بررسی جامع این موضوع پرداخته و سوالات رایج و پاسخ‌های علمی به آنها را ارائه می‌دهیم تا بینش بهتری نسبت به توهمات بعد از سکته مغزی ایجاد شود.
علت توهم بعد از سکته مغزی
توهمات پس از سکته مغزی ممکن است به دلیل آسیب به نواحی خاصی از مغز که مسئول پردازش حواس و واقعیت‌سازی هستند، ایجاد شوند. آسیب به نواحی مختلف مغز، به ویژه نواحی مانند لوب تمپورال (لوب گیجگاهی) و لوب فرونتال (لوب پیشانی)، می‌تواند موجب اختلال در پردازش اطلاعات حسی و تفکر منطقی شود. این آسیب‌ها می‌توانند به تغییرات در درک واقعیت، تفسیر اشتباه اطلاعات حسی و در نتیجه بروز توهمات منجر شوند.
در توهمات پس از سکته مغزی، به‌ویژه نوع شنیداری یا بصری، ارتباطات میان سلول‌های عصبی مختل می‌شود و این موجب ایجاد تجربیات حسی اشتباهی می‌شود که بیمار آنها را واقعی می‌پندارد. علاوه بر این، تغییرات در سطح مواد شیمیایی مغز مانند دوپامین و سروتونین، که در تنظیم خلق‌وخو و پردازش حسی نقش دارند، می‌توانند بر درک فرد از واقعیت تأثیر بگذارند. در نتیجه، آسیب به این نواحی و اختلال در سیستم‌های عصبی می‌تواند باعث بروز توهماتی شود که در برخی بیماران بعد از سکته مغزی مشاهده می‌شود.
انواع توهم بعد از سکته مغزی کدام‌اند؟
توهم بعد از سکته مغزی ممکن است به شکل‌های مختلفی ظاهر شود و می‌توان آن را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
– توهمات دیداری
در این نوع، فرد اشیاء، افراد یا صحنه‌هایی را می‌بیند که در واقعیت وجود ندارند. این توهمات ممکن است به شکل تصاویر ساده یا حتی اشکال پیچیده و واقعی‌تر باشند.
– توهمات شنیداری
این نوع توهم شامل شنیدن صداهایی است که وجود خارجی ندارند. فرد ممکن است صدای موسیقی، گفت‌وگو، یا حتی صداهای غیرواقعی و هراس‌انگیز بشنود.
– توهمات لمسی
این توهم شامل احساسات غیرواقعی بر روی بدن فرد است. ممکن است بیمار حس کند که چیزی بدن او را لمس می‌کند یا حشرات روی پوستش راه می‌روند.
– توهمات بویایی و چشایی
برخی بیماران بعد از سکته ممکن است بوها و مزه‌های عجیبی را حس کنند که وجود ندارند. این نوع توهم‌ها نسبتاً کمتر دیده می‌شوند ولی می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند.
چگونه می‌توان توهم بعد از سکته مغزی را تشخیص داد؟
تشخیص توهم بعد از سکته مغزی به تخصص بالینی و مشاهده دقیق نیاز دارد. معمولاً پزشک با استفاده از مصاحبه‌های روان‌پزشکی و ارزیابی‌های شناختی، وضعیت بیمار را بررسی می‌کند. همچنین، پزشک ممکن است از تصویربرداری مغزی مانند MRI و CT Scan استفاده کند تا مناطق آسیب‌دیده در مغز را شناسایی کند.
برخی از آزمایش‌های شناختی برای ارزیابی عملکرد شناختی بیمار و تشخیص میزان شدت توهمات مورد استفاده قرار می‌گیرند. تشخیص درست توهم‌ها می‌تواند به پزشکان کمک کند تا بهترین روش‌های درمانی را انتخاب کنند و در صورت لزوم از داروهای مناسب برای کنترل توهمات استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: درمان سکته مغزی
توهمات پس از سکته مغزی چگونه بر زندگی بیمار تأثیر می‌گذارند؟
توهمات ممکن است به شدت بر زندگی فرد تأثیر بگذارند و مشکلاتی را برای او و اطرافیانش ایجاد کنند. بیمار ممکن است دچار احساس ترس و اضطراب شود و از برقراری ارتباط با دیگران دوری کند. در موارد شدیدتر، توهمات می‌توانند منجر به افسردگی و افزایش ریسک خودکشی شوند.
علاوه بر این، این توهمات می‌توانند باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه و کاهش استقلال بیمار شوند. به دلیل خطراتی که این توهمات به همراه دارند، نیاز است که فرد به صورت دقیق توسط تیمی از متخصصان روان‌شناسی، روان‌پزشکی و عصب‌شناسی مدیریت و درمان شود.
روش‌های درمانی موجود برای توهم بعد از سکته مغزی چیست؟
درمان توهم بعد از سکته مغزی شامل موارد زیر است:
1. درمان دارویی
استفاده از داروهای ضد روان‌پریشی مانند هالوپریدول و کوئتپین می‌تواند به کاهش توهمات کمک کند. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب نیز برای بیمارانی که دچار اضطراب و افسردگی ناشی از توهمات هستند، مؤثر است. انتخاب داروها و تنظیم دوز آنها باید با دقت توسط پزشک انجام شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
2. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش درمانی بر آموزش بیمار در تشخیص و شناسایی توهمات متمرکز است. CBT به بیماران کمک می‌کند تا باورهای نادرست خود را تغییر دهند و با واقعیت تطابق بیشتری پیدا کنند. این نوع درمان معمولاً توسط روان‌شناسان و روان‌پزشکان آموزش‌دیده اجرا می‌شود و می‌تواند در کاهش شدت توهم بعد از سکته مغزی و بهبود بیمار نقش مهمی ایفا کند.
3. بازتوانی شناختی
این روش شامل تمرین‌های شناختی و فعالیت‌هایی است که توسط متخصصان به بیماران ارائه می‌شود تا عملکردهای شناختی آسیب‌دیده بهبود یابند. بازتوانی شناختی می‌تواند به کاهش توهمات کمک کرده و توانایی فرد را در مواجهه با چالش‌های روزمره افزایش دهد.
4. حمایت روانی و خانوادگی
نقش خانواده و نزدیکان بیمار در درمان توهمات پس از سکته مغزی بسیار اهمیت دارد. آگاهی خانواده از وضعیت بیمار و حمایت روانی مداوم می‌تواند از اضطراب و ترس بیمار بکاهد. همچنین، جلسات مشاوره گروهی و خانوادگی به بهبود تعاملات اجتماعی و کاهش انزوای بیمار کمک می‌کند.
5. درمان‌های جایگزین
برخی درمان‌های جایگزین مانند مدیتیشن، تمرینات آرامش‌بخش و ماساژ ممکن است در کاهش اضطراب و بهبود وضعیت روانی بیمار تأثیر داشته باشند.
نتیجه‌گیری
توهم بعد از سکته مغزی یکی از عوارض پیچیده و چالش‌برانگیز است که بر زندگی بیماران و خانواده‌های آنها تأثیر قابل توجهی دارد. شناخت علمی و صحیح از علل، انواع، و روش‌های درمانی این توهمات می‌تواند به کنترل و کاهش آنها کمک کند.
استفاده از ترکیبی از روش‌های دارویی، روان‌شناختی و حمایتی، همراه با همراهی و درک خانواده، می‌تواند به بیماران کمک کند تا به تدریج به وضعیت بهتری دست یابند. امید است که با پژوهش‌های بیشتر در این زمینه، درمان‌های مؤثرتر و کاربردی‌تری برای توهمات بعد از سکته مغزی ارائه شود تا بیماران از زندگی سالم‌تری برخوردار شوند.